این سفارت نوردی‌های نام و نان ساز!

آیا چهره دبیر چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر برایتان آشنا نیست؟ تنها کمی تفکر و حافظه تصویری خوب کافی است تا بتوانید این شمایل نورانی را در میان مهاجمان به سفارتخانه انگلستان در آذر سال ۱۳۹۰ شناسایی کنید. مجتبی امینی ارمکی، بازیگر درجه چندم فیلم‌های سفارشی، اگر کمی زودتر در میان مهاجمان به سفارت انگلیس (بخوانید ماجراجویی ۱.۳ میلیون پوندی با جیب مردم) شناسایی می‌شد، زودتر از این‌ها می‌توانست در چرخه قدرت جانمایی شود. در واقع هیچ منطقی به اندازه تصویر معروف امینی حین پیش‌نمازی در شب حمله و در جوار سفارتخانه بریتانیا نمی‌توانست روال توزیع قدرت در ایران را چنین غرا و رسا توصیف کند.

از سیاهی لشکری به دبیری

مجتبی امینی ارمکی، بازیگر درجه چندم فیلم «دلشکسته» و «رسوایی» بود که تصویرش در جریان تهاجم به اماکن دیپلماتیک انگلستان منتشر شد. البته چگونگی رسیدن از درجه سیاهی لشکری به کرسی ریاست این جشنواره سابقا مهم سینمایی نیز جالب توجه است‌. امینی تا انتهای دهه نود، به مدد تهیه‌کنندگی دو فصل از سریال «گاندو»، انعکاس دادن اظهارنظرهایش در توییتر و انتصاب به هیات مدیره موسسه فرهنگی هنری اندیشه شهید آوینی و همچنین سرپرستی معاونت فرهنگی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، توسط خبرگزاری‌های اصولگرا کمی شناخته‌تر شد تا اینکه در سال ۱۴۰۰ به ریاست حوزه فرهنگی ستاد ابراهیم رئیسی، منصوب شد. همانطور که انتظار هم می‌رفت این خوان تا سال‌های سال برای امینی نعمت دارد. چنانچه او امسال و در خلوت‌ترین جشنواره ادوار اخیر، به سمت دبیری مهم‌ترین رویداد سینمایی کشور یعنی جشنواره فجر، منصوب شده است.

رزومه سینمایی او بیشتر در مقام تهیه کننده و مدیر تولید پررنگ است. هرچند که در فیلم «رسوایی» مسعود ده‌نمکی سکانس‌های کوتاهی با بازی او نمایش داده شد اما شاید برای‌تان جالب باشد که جز چهره‌های هم‌شکل و هم‌فکر چون ده‌نمکی، امینی با چهره‌های شبه‌روشنفکر جریان سینمایی کشور چون هومن سیدی نیز همکاری داشت. در سال ۸۹، در مقام تهیه‌کننده و در فیلم «آفریقا» که سیدی کارگردان و بازیگر آن بود‌!

جشنواره‌ فجر، ۴۱ ساله فرتوت؟

حالا جشنواره فیلم فجر آرام آرام دارد به چهل و یک سالگی خود نزدیک می‌شود. جشنواره‌ای که به نظر می‌رسد نه اشتیاقی از سوی مردم و حتی مدیران سینمایی متوجه آن است و نه مانند ادوار گذشته، جنب و جوشی از سوی خبرگزاری‌های سینمایی برای آن وجود دارد. انگار همه این جشن پرحاشیه را که سال به سال از عیارِ اعتبار نیز خالی می‌شود، به حال خود رها کرده‌اند تا برگزار شود، کارنامه یک‌سال سینمای ایران را ببندد و بعد کوله‌بار خود را جمع کند و راهی شود. جشنواره‌ای که به نظر می‌رسد در سایه‌ التهابات سیاسی و اجتماعی کشور و خالی ماندن از هنرمندان و سینماگران متبوع، امسال کم‌تقاضا‌تر از سال‌های گذشته برگزار شود.

کم‌تقاضاترین دوره

طبق اعلام دبیرخانه جشنواره فیلم فجر چهل و یکم، تنها ۷۵ فیلم متقاضی شرکت در جشنواره هستند و فهرست فیلم‌های منتخب نیز ۱۵ دی اعلام خواهد شد. با توجه به شرایط حال حاضر و حتی جدول اکرانِ خالی از اعتماد فیلمسازان مطرح، پر شده با آثار تهیه شده توسط ارگان‌های خاص و همچنان درگیر توقیف که می‌تواند اشل کوچکی از وضعیت سینمای ایران باشد، می‌توان پیش‌بینی کرد که جشنواره فجر امسال نیز چه شرایطی خواهد داشت. جشنواره‌ای که تهیه‌کنندگان اوج، فارابی، حوزه هنری، بنیاد روایت فتح و سیمافیلم احتمالا رول اصلی را در آن ایفا خواهند کرد!

اما از کیفیت هم که بگذریم و به کمیت بپردازیم، تنها نگاهی به متقاضیان ادوار گذشته کافی است تا گواه میان‌تیتر این بند باشیم! در جشنواره فجر چهلم، مجموعا ۹۴ فیلم متقاضی شرکت در جشنواره بودند و در جشنواره فجر سی و نهم و در اوج بحران کرونا و محدودیت‌ها در تولید، ۱۱۰ فیلم متقاضی شرکت در جشنواره بودند. در جشنواره فجر سی و هشتم که در میانه حوادث تلخ آبان و سقوط هواپیمای اوکراینی و تحریم باید برگزار می‌شد، ۱۱۵ فیلم متقاضی جشنواره بودند و در جشنواره فجر سی و هفتم نیز تعداد متقاضیان، ۱۳۹ فیلم بود. آماری که نشان می‌دهد افزایش آمار صدور پروانه‌های ساخت طی ماه‌های اخیر نیز مثمر ثمر واقع نشده است.

در راه فجر

ایرنا در گزارشی از ۳۰ فیلم که در مراحل مختلف تولید قرار دارند و می‌توانند گزینه حضور در جشنواره باشند، نام برده است. البته ذکر این توضیح نیز ضروری است که تعداد آثاری که در مرحله فیلمبرداری هستند یا پروانه ساخت گرفته‌اند یا در انتظار پروانه ساخت به‌سرمی‌برند، حدود ۴برابر تعداد فیلم‌های آماده است که جمع این مقدار، ما را به ۱۵۰ فیلمی می‌رساند که می‌توانند در جشنواره فجر امسال حضور داشته باشند. ازجمله فیلم‌های آماده می‌توان به فیلم «پرونده باز است» کیومرث پوراحمد اشاره کرد که ۱۶شهریور کلید خورد و این روزها، در مرحله ‌پس‌ از تولید قرار دارد. «غریب» محمدحسین لطیفی که مقطعی از زندگی شهید محمد بروجردی را به تصویر می‌کشد، ۱۲شهریور کلید خورد و اکنون، مراحل فنی خود را پشت سر می‌گذارد. پرویز شهبازی نیز چندی پیش، فیلمبرداری «رکسانا» را به ‌پایان رساند. «قیف» محسن امیریوسفی نیز این روزها در مرحله پساتولید قرار دارد. «زمانی در ابدیت» به کارگردانی مهدی نوروزیان که اردیبهشت‌ امسال با بازی لیلا حاتمی و نیکی کریمی کلید خورد، هم‌اکنون آماده نمایش است. علی عطشانی نیز زمستان سال گذشته، «لوتریا» را در مکزیک جلوی دوربین برد که این فیلم نیز آماده نمایش است. محمدرضا رحمانی نیز اواخر زمستان سال گذشته فیلمبرداری «آنها مرا دوست داشتند» را به‌پایان رساند تا این فیلم نیز آماده نمایش باشد. احمد بهرامی که «دشت خاموش» او سروصدای زیادی به راه انداخت، در اواخر زمستان سال گذشته «شهر خاموش» را با بازی باران کوثری جلوی دوربین برد و هم‌اکنون نیز آن را آماده نمایش دارد. دومین ساخته علیرضا معتمدی که فیلمبرداری آن از اواسط اسفند سال گذشته آغاز شده بود، در نیمه‌های اردیبهشت به پایان رسید. باران کوثری، هانیه توسلی، فرشته حسینی، مانی حقیقی، علی مصفا، لیندا کیانی، نهال دشتی و امیرحسین فتحی، بازیگران «چرا گریه نمی‌کنی؟» هستند. همچنین «مست عشق» حسن فتحی، «کابل پلاک ۱۰» نوید محمودی، «پیرپسر» اکتای براهنی و «رگ‌های آبی» جهانگیر کوثری نیز ممکن است از گزینه‌های متقاضی باشند.
 

دورخیز برای بازپروری ریشه‌ها!

هرچند در جهان هدف از برگزاری جشنواره‌ها تعامل آثار سینمایی جهان با هم و با کشور میزبان و بالا بردن پرچم تولید در صنعت سینما است، اما در ایران مقصود بیشتر حول محور بازی‌های پنهان سیاسی و رقابت می‌چرخد. جشنواره‌هایی چون مقاومت، سلامت، کودک، شهر و… را به عنوان مصداق مطرح می‌کنیم. جشنواره‌هایی که بیش از دور ریختن پول و مجرای کاسبی برای تیم‌های برگزارکننده عایده‌ای دیگر ندارد. جشنواره‌های که هرسال علیرغم هر بحران و دغدغه‌ای برگزار می‌شوند تا موجبات رضایت خواص شوند، برای ستاد جشنواره و خبری آن بولتن راه بیفتد، اسپانسرها، هزینه‌ها و بودجه آن در خفا پیشنهاد، تایید و تخصیص شود و هیچ روشنگری نیز از این ارقام و دستمزد‌های نجومی گردانندگان صورت نگیرد. احتمالا به همین دلیل است که از حلقه مدیران، هیچ‌گاه به چگونگی و چرایی برگزاری جشنواره‌هایی چون فجر حتی نقدی صورت نمی‌پذیرد!

جشنواره امسال اما مصداق بارز همان سالی خوشی است که باید از بهارش پیدا شود‌. جشنواره‌ای که از مهاجمان دیوار‌ سفارتخانه‌ها دبیر برمی‌گزیند و هر سال بیش از پیش از مردمی بودن فاصله گرفته و به دولتی شدن متمایل می‌شود تکلیف‌اش مشخص است‌. با این‌حال امید می‌رود اهالی متعهد سینما، خود چگونگی جذب اعتماد و نگاه مخاطب را دریابند چرا که هنر در تمام ادوار تاریخ، از جنگ و کودتا و اشغال تا پیروزی و تحقق آمال، همواره جاری بوده و راوی زمانه باقی مانده است.